شورشی مسلحانه که زود پایان یافت

پایگاه رهنما:

بعدازظهر روز جمعه دوم تیر ۱۴۰۲ و متعاقب حمله روسیه به مقر نیروهای سرویس واگنر در مناطق تحت استقرار این گروه در شرق اوکراین، «یوگنی پریگوژین»، فرمانده این گروه با اعلام شورش علیه وزارت دفاع و ارتش از مواضع خود در اوکراین عقب نشینی نموده و با ورود به شهر روستوف روسیه و اشغال آن، اعلام داشت قصد پیشروی به سمت مسکو و اعدام وزیر دفاع و فرمانده ارتش در میدان سرخ مسکو را دارد.

اقدام نیروهای نظامی روسیه علیه مقرهای سرویس واگنر در شرق اوکراین، مسکو و سنت پترزبورگ،اقدام پیش‌دستانه و مؤثر در خنثی سازی شبه کودتای در شرف وقوع بود. که در نهایت نیز با اولتیماتوم پوتین به شورشیان و اعطای ضمانت به تسلیم شوندگان، با فرار پریگوژین به بلاروس، غائله ظرف مدت ۲۴ ساعت مدیریت گردیده و تحت کنترل کامل حاکمیت و ارتش روسیه درآمد و در شامگاه شنبه سوم تیر آرامش برقرار گردید.

فرمانده ای که هیچگاه محبوب نبود

رفتار پرخاشگرانه و متکبرانه پریگوژین همواره باعث محبوب نبودن او در وزارت دفاع روسیه شده است؛ به همین دلیل زمانی که درخواست کرد تا زمینی اختصاصی داشته باشد تا بتواند نیروهای خود را که هیچ ارتباطی با ارتش روسیه نداشتند اما می‌توانستند در میادین جنگ برای روسیه بجنگند، آموزش دهد، درخواستش مورد استقبال ژنرال‌ها قرار نگرفت. رهبر گروه واگنر در طول سال‌های گذشته دشمنان زیادی برای خود تراشیده بود . از شرکای سابق تجاری که احساس می‌کنند توسط او فریب خورده‌اند تا ژنرال‌های ارتش که همواره از سوی او بی‌کفایت خطاب شده‌اند و مقام‌های ارشد امنیتی که نگران جاه‌طلبی‌های سیاسی او بوده‌اند. نام گروه واگنر نخستین بار در سال ۲۰۱۴ و همزمان با جنگ در شرق اوکراین بر سر زبان‌ها افتاد. نیروهای این گروه در آن زمان همراه با جدایی‌طلبان شرق اوکراین با نیروهای دولتی می‌جنگیدند. دامنه نفوذ گروه واگنر پس از آن به‌تدریج به خاورمیانه و کشورهای آفریقایی گسترش یافت. اعضای واگنر در سوریه و لیبی حضور داشتند و اتحادیه اروپا بر این باور است که ردپای شبه‌نظامیان واگنر متشکل از ۲۵ هزار نفر  در سودان و موزامبیک هم دیده شده است.

پشت پرده این اختلاف چه بود؟

یوگنی پریگوژین، از اعضای سرویس حفاظت شخصیت‌ها و اماکن حساس روسیه معروف به اف. اس. او می‌باشد. وی در طول خدمت خود، مسئولیت آشپزخانه و سرآشپزی و بخشی از تشریفات پوتین و کرملین را که تحت نظر این سرویس اداره می‌شود بر عهده داشته و یکی از معتمدترین افراد به پوتین بوده است.

وی با دستور پوتین در سال ۲۰۱۴ میلادی سرویس خدمات نظامی، امنیتی و حفاظتی واگنر را بعنوان پیمانکار ارتش و سرویس‌های اطلاعاتی و امنیتی روسیه در برخی صحنه‌های خارج از کشور راه اندازی نموده و بازوی اجرایی و پنهان ارتش، وزارت دفاع و برخی ارگان‌های امنیتی روسیه در اقصی نقاط جهان بوده است.

عمده مأموریت‌های این گروه در ۱۰ ساله اخیر حضور در عرصه نظامی و ارائه خدمات نظامی، امنیتی و حفاظتی در کشورهایی از جمله؛ اوکراین، ونزوئلا، لیبی، سوریه، آفریقای مرکزی و ...، از طرف ارگان‌های نظامی و امنیتی روسیه بوده است. ایجاد سرویس واگنر، در واقع به گونه‌ای کپی سازی روسی از سرویس بلک واتر آمریکایی محسوب می‌شود.

اختلافات یوگنی پریگوژین سرگئی شویگو وزیر دفاع و والری گراسیموف رئیس ستاد مشترک ارتش روسیه، از زمانی بصورت جدی آغاز شد که یکی از فرماندهان واگنر به نروژ پناهنده شده و وزارت دفاع اظهار نمود که نیروهای غربی و اوکراینی با استفاده از اطلاعاتی که به طرف‌های مقابل داده است اقدام به ضد حمله به مواضع طرف روسی و شرقی اوکراین نموده‌اند.

متعاقب این امر وزیر دفاع روسیه خواستار کنترل بیشتر و دقیق‌تر بر روی تمامی افراد گروه با پر نمودن فرم فردی و هویتی ارسالی برای تمامی افراد فعال در واگنر گردید. این اقدام در واقع، هم اقدامی تشکیلاتی و حفاظتی در جهت گزینش افراد در واگنر محسوب می‌گردید و هم تعرفه‌ای برای حساب و کتاب دقیق هزینه‌های پرداختی و حساب کشی مالی از پریگوژین محسوب می‌شد، که خوشایند وی نبود. چرا که پریگوژین از قبل راه اندازی و اداره سرویس واگنر به واسطه حجم گردش مالی بالای در قبال فعالیت آن، تبدیل به یکی از افراد ثروتمند در روسیه شده است.

• « واگنر» و چرخش ۱۸۰ درجه‌ای غرب

رسانه‌های غربی که در نبرد «باخموت» بسیار تلاش کردند دستاوردهای ارتش اوکراین را در این جنگ مهم و بزرگ جلوه دهند، اما در نهایت با شکست ارتش اوکراین، نگاه ها را به مسائل دیگری منحرف کردند، با شورش واگنری ها به رسانه تحت خدمت آنها تبدیل شدند. خبرگزاری «رویترز» که تا چندی پیش نیروهای واگنر را در نبرد باخموت هدف حملات رسانه‌ای خود قرار داده بود، با شورش آنها  به دفاع از این گروه برخاست. این رسانه انگلیسی حتی در گزارش‌هایی که تا چند روز پیش درباره باخموت منتشر می‌کرد، مدعی بود نیروهای روسی واگنر از نیروهای آفریقایی، عربی و افغانستانی برای جنگ با نیروهای اوکراینی در شهر باخموت استفاده کرده‌اند. رویترز به ‌فاصله کوتاهی بعد از انتشار بیانیه واگنر، انتشار این بیانیه را در دستور کار خود قرار داد و در ادامه همین مأموریت، برجسته‌سازی اخبار واگنر و تنش‌های داخلی در روسیه را به ‌شکلی علنی در پیش گرفت؛ موضوعی که رئیس‌جمهور روسیه نیز در نطق تلویزیونی خود از آن به ‌عنوان تلاش دشمنان روسیه برای ضربه زدن به کشور یاد کرد. این رسانه انگلیسی که همواره در تلاش بوده تا خود را رسانه‌ای معتبر جلوه دهد، اخبار تأیید نشده واگنر را با استناد به منابع بی‌نام و نشان و به‌صورت پی‌درپی منتشر می کرد تا وضعیت روسیه در جنگ را بهم بریزد و برای پوتین چالش اساسی ایجاد کند.

پایان غائله و اقتدار « پوتین»

نیروهای امنیتی روسیه مقر نیروهای «واگنر» در «سن‌پترزبورگ»  را محاصره کردند. وزارت دفاع روسیه با انتشار بیانیه‌ای خطاب به نیروهای تحت امر «پریگوژین» موسوم به نیروهای واگنر اعلام کرد: شما در ماجراجویی جنایتکارانه پریگوژین و شرکت در یک شورش مسلحانه فریب خوردید. مراقب باشید و به‌سرعت با نمایندگان وزارت دفاع روسیه یا سازمان‌های مجری قانون تماس بگیرید. ما امنیت همه را تضمین می‌کنیم. بسیاری از دوستان شما پیش از این با درخواست کمک برای بازگشت به نقاط استقرار دائمی متوجه اشتباه شده‌اند. در ادامه تحولات «شورش مسلحانه»، فرمانده نیروهای واگنر علیه ارتش روسیه، کمیته ملی ضدتروریستی این کشور اعلام کرد برای جلوگیری از حملات تروریستی احتمالی، «رژیم عملیات ضد تروریستی» در مسکو و مناطق پیرامونی برقرار شده است.

اما در نهایت در شامگاه دوم تیر پریگوژین به بلاروس فرار کرده و با میانجی گری رئیس جمهوری این کشور غائله یاد شده خوابانده شد. با وجود تحرکاتی که واگنر در روسیه آغاز کرد و با تأیید احتمال اثرگذاری این تحرکات بر مواضع روسیه در اوکراین، فعلاً شرایط در روسیه آرام و در کنترل دولت این کشور است. اگرچه هنوز برای پیش بینی اتفاقات آینده روسیه زود است، با این‌حال رسانه‌های غربی تلاش می‌کنند با دامن زدن به اختلافات بیشتر، مشکلات ناشی از عدم همراهی واگنر با ارتش روسیه را در قالب جنگ شناختی و رسانه‌ای، بزرگنمایی کنند که کلیدواژه آن « شورش مؤثر و امید بخش » در داخل روسیه  و پایان حکومت و اقتدار پوتین در روسیه است. چیزی که پوتین نشان داد ظرف ۲۴ ساعت می تواند یک گروه ۲۵ هزار نفری مسلح را کنترل کرده و عوامل مخرب را سر جای خودشان بنشاند.   سعید حسینی